Η διάφανη Λίμνη

Ενώ εκείνον τον καιρό ζούσα σχεδόν δίπλα στη θάλασσα, πήρα το αυτοκίνητο και διασχίζοντας μια απαιτητική διαδρομή έφτασα μέχρι τη λίμνη Τ. Σε όλο τον δρόμο δεν συνάντησα σχεδόν κανέναν, ένα – δύο αγροτικά κι ένα παμπάλαιο Nissan που πήγαινε αργά στην άκρη του δρόμου. Σκύβοντας είδα ένα ζευγάρι γερόντων που κρατούσαν τα μάτια αυστηρά συγκεντρωμένα στη μέση της ασφάλτου που χυνόταν μπροστά τους. Ποιος ξέρει, ίσως είχαν κουραστεί να αλληλοκοιτάζονται μέσα στα χρόνια. Από την αντίθετη πλευρά του δρόμου όμως κατέβαινε ένα απέραντο πολύχρωμο μεταλλικό ποτάμι αυτοκινήτων, πήγαιναν στη θάλασσα – εκείνη που εγώ άφηνα πίσω μου… Δεν ήθελα την απέραντη ανοιχτωσιά της, τα ψηλά της κύματα και εκείνον τον τρομερό της ορίζοντα, όπου το μάτι δεν μπορεί να σταματήσει πουθενά. Ζητούσα το όριο, τη μικρούλα λαδί λίμνη με τα καλάμια γύρω της να την σημαδεύουν και να την τυφλώνουν - να μαντεύουν την έλλειψη κάποιας ακτής. Πρώτη φορά ποθούσα το συγκεκριμένο, όχι το μακρινό και το άπιαστο, καταλαβαίνεις; Εκείνη η λιμνούλα –σαν τοπίο ξεχασμένο σε πίνακα ανωνύμου στο σαλόνι των γερόντων που προσπέρασα στον δρόμο μου– αγκάλιαζε την ανεπάρκεια του εαυτού, του σώματος, την αποκοίμιζε ψιθυρίζοντας πως όλα εδώ θα πάνε καλά. Γύρω μου, όπου κοιτούσα έναν κύκλο, έβλεπα το λασπώδες χώμα που την περικύκλωνε, ενώ η θάλασσα ύπουλη και πλανεύτρα υποσχόταν ό,τι όμορφο και μεγάλο σε όλους, ενώ οι περισσότεροι που λεν την αγαπούν δεν κάνουν ποτέ δυο βήματα απ’ το σημείο που σπάει δίχως λυγμό ο πιο ελάχιστος παφλασμός της ζωής. Η θάλασσα νομίζω αξίζει εάν ελπίζεις ακόμα, γι’ αυτό την προτιμούν οι ταξιδευτές που προσμένουν την ευτυχία σε έναν άλλο τόπο και οι ονειροπόλοι που αγωνιούν για ευτυχία σε έναν άλλο ορίζοντα. Εμένα πια όμως όλα αυτά μου φαινόταν πολύ μακρινά – τα ταξίδια με κούρασαν και οι ορίζοντες αποδείχτηκαν ψεύτες. Η ζωή ήταν πια συνέχεια πικρή – συγγνώμη που παραδέχομαι έτσι ανοιχτά μια τέτοια πραγματικότητα, όμως το σώμα της συνέχεια λέπταινε και το χειρότερο: κανένα μήνυμα δεν έφτανε πια. Με αυτές τις σκέψεις ξάπλωσα μπροστά σε έναν ασθενικό ήλιο με την πλάτη ριγμένη στις χούφτες της λίμνης και έκλαψα. Ξανάγραψα εκείνο το πρώτο γράμμα, τούτη τη φορά νοερά με τη σκέψη μου σχηματίζοντας αόρατες λέξεις στον αέρα, αφήνοντας όλο τον πυρπολισμό του ήλιου να με ανατριχιάσει, γιατί αυτό ήταν ό,τι πιο κοντινό είχα νοιώσει στο χάδι σου: 

«Λοιπόν, πάει καιρός που δεν έχω γράψει ένα τέτοιο ‘γράμμα’ και είναι αλήθεια ότι παλεύω όλη τη μέρα με τον εαυτό μου να μην το στείλω πουθενά – και κάπως τα καταφέρνω, τη μέρα… τη νύχτα όμως, όλα είναι διαφορετικά, τη νύχτα ζωντανεύουν όλοι οι ορειχάλκινοι δαίμονες που χορεύουν στην άκρη του ποτηριού, διψούν όλες οι φασματικές φιγούρες που ξερνάει ο καπνός που υψώνεται ολοένα πάνω από τα κεφάλια μας, σαν οι θαμώνες κάποιου καπηλειού να βάζουν εύτακτα φωτιά στο εαυτό τους… Μέσα σε όλα αυτά εμφανίζεσαι πάλι στην άκρη της λίμνης, πίσω από στάχια ψηλά και χάνεσαι μέσα σε μια παραλλαγή διαφορετικών χρωματισμών και τόνων του ξανθού και του γήινου, του πράσινου και του υπέργειου• χαμογελάς ακέραιη – ολόκληρη μια απίθανη δυνατότητα, ταυτόχρονα μια σάρκινη πραγματικότητα – μια καθοριστική συνάντηση που εκκρεμούσε από κάποια πρώτη - πρώτη στιγμή. Γιατί δεν απαντάς; Και απομένει όλη η τρέλα του να μην μπορώ να σε δω και όλος ο πόθος του τρόμου να σε συναντήσω ξανά. Πως θα γινόταν αν όλα ήταν διαφορετικά; Γιατί δεν απαντάς; Οι απαντήσεις χάνονται σαν χαρτιά μέσα σε γυάλινα μπουκάλια που αφήνουν παιδιά στην άκρη της θάλασσας, κι αντέχουν μόνο με την ελπίδα της επόμενης παλίρροιας… τα παιδιά όμως δικαιούνται ακόμα να ελπίζουν σε άλλο τόπο και νέο ορίζοντα, εγώ όμως, όπως σου είπα, έχω κουραστεί αρκετά – κι εσύ ακόμα μετά από όλα αυτά δεν απαντάς – και δεν ήθελα να στο πω αλλά τώρα πια που είμαι γυμνός, κάτω από αυτόν τον αρρωστιάρικο ήλιο, τι να κρύψω; Γι' αυτό ήρθα στη λίμνη να αφήσω μέσα σε μια ψευδαίσθηση τούτο το γράμμα που έκλεισα στο μπουκάλι του τελευταίου ποτού, γι’ αυτό δεν πήγα στη θάλασσα, ίσως τότε γεννιούνταν εκείνη η ελπίδα των τρελών, ότι η μοίρα μπορεί να το έφερνε στα φτιαγμένα από άργιλο και αρμύρα αλαβάστρινα πόδια σου…»

Αφουγκράστηκα ξανά την απόλυτη ερημιά, κοιτώντας μια τελευταία φορά τα στάχυα που λικνίζονταν και το παλιό Nissan παρατημένο πιο πίσω, ακούμπησα το μπουκάλι στην άκρη του νερού της περίκλειστης λίμνης... τώρα ξέρεις κι εγώ γιατί δεν απαντώ…

Ζώντας τη ζωή της!

του Άρη Τσιούμα

ΖΩΝΤΑΣ ΤΗ ΖΩΗ ΤΗΣ | Σημειώσεις με αφορμή τη βιβλιοπαρουσίαση του αυτοβιογραφικού βιβλίου της αναρχικής επαναστάτριας Έμμα Γκόλντμαν (εκδ. Βιβλιοπέλαγος, Αθήνα 2019, μτφρ. Ροζίνα Μπέρκνερ)

Το ίδιο το βιβλίο αποτελεί μια αφηγηματική παλίρροια που μιλάει για την τρικυμιώδη πορεία της χειραφέτησης μέσα από μια ζωή και μια γυναίκα, διαμορφώνοντας έναν καμβά πάνω στον οποίο χρωματίζεται ολόκληρη η τωρινή κατάσταση. Αποτελεί με λίγα λόγια μια εξαιρετική αφορμή για συζήτηση.

Έπειτα η Ροζίνα Μπερκνερ εκτός από μια ικανή μεταφράστρια αποτελεί και μια εξαιρετική συνομιλήτρια, συνάμα μια σημαντική αγωνίστρια. Για όσους δεν γνώριζαν την αγέρωχη στάση της, όταν έπεσε κι αυτή με τη σειρά της θύμα των σκευωριών της τότε Αντιτρομοκρατικής τον Νοέμβρη του 1990, με αφορμή την περιβόητη υπόθεση της οδού Μαυρικίου, οφείλουμε να υπενθυμίσουμε ότι κρατήθηκε για μήνες έγκλειστη στην απομόνωση μαζί με τους συντρόφους Γιάννη Μπουκετσιδη και Σπύρο Κογιάννη, ενώ συμμετείχε στην κοινή απεργία πείνας τους που οδήγησε αρχικά στη δική της απελευθέρωση. Ωστόσο η ίδια συνέχισε την απεργία με αίτημα την απελευθέρωση και των δύο συντρόφων της.

Τέλος, αυτή η ώσμωση με τη μακρινή ή και κοντινότερη ιστορία πραγματοποιείται στους χώρους της κατάληψης Libertatia που απέδειξε μια για πάντα από τι ατσάλινο υλικό είναι φτιαγμένο ένα κίνημα, το οποίο δυστυχώς πολλές φορές θάφτηκε και θάβεται από τη συνειδητή δράση των εχθρών του αλλά ενίοτε και από την υποκριτική άγνοια των άσπονδων «φίλων» του, μόνο και μόνο όμως για να ξαναγεννηθεί εκ νέου.

Εδώ χρειάζεται ίσως χρειαστεί να προσθέσουμε, έναντι αποφυγής κάποιας παρεξήγησης, ότι εμείς δεν αγαπούμε ούτε θαυμάζουμε το ατσάλι και δεν θα το θέλαμε πουθενά στον κόσμο μας, προτιμούμε πάντα την τρυφερότητα, γιατί εκεί άλλωστε βρίσκεται η μεγάλη δεξαμενή υλικών του ελευθεριακού κόσμου που ονειρευόμαστε, όσο παλεύουμε για να αντέξουμε τούτον εδώ της αδικίας, της καταπίεσης και της ανισότητας.

Αλλά ας επανέλθουμε στο βιβλίο μας, δεν θα επιμείνω πολύ στο σπουδαίο σε κάθε περίπτωση, αποτύπωμα της Γκόλντμαν ως προσωπικότητας, αλλά θα κρατήσω μόνο μερικές σημειώσεις που σχετίζονται με το αναρχικό κίνημα διαχρονικά και τα σχετικά ζητήματά που αναδεικνύει το κείμενο.

Μια εξαίρεση θα κάνω σε αυτό, η οποία σχετίζεται με την κληρονομιά της Έμμα Γκόλντμαν στο ελευθεριακό κίνημα· το παράδειγμά της συγκεντρώνει πολλά σημαντικά στοιχεία και αρετές: χειραφέτηση, μαχητικότητα, επιμονή, οξυδέρκεια που την κατέστησαν έναν θρύλο, τόσο όσο ζούσε όσο και μετά τον θάνατό της. Ωστόσο την Έμμα Γκόλντμαν δεν μας ωφελεί να τη σκεφτόμαστε ως μυθική φιγούρα, όταν μιλάμε για παράδειγμα δεν μιλάμε για την εξωτικοποιημένη εξαίρεση, αλλά για ένα μοτίβο ζωής και αγώνα στοιχεία του οποίου μπορεί να υιοθετήσει η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων. Και σε μεγάλο βαθμό άλλωστε τούτο γίνεται. Χιλιάδες γυναίκες αγωνίζονται με απαράμιλλη επιμονή για τη ζωή, για την καλυτέρευση των όρων διαβίωσης της, για την επιβίωση, για τα πάντα, κάτω από τους δυσμενείς όρους που ορίζει η σύγχρονη σκλαβιά της ταξικής ανισότητας, της κρατικής ωμότητας και της πατριαρχικής επιβολής. Τα ίδια δηλαδή βάσανα που αντιπάλεψε η Γκόλντμαν σε όλη της τη ζωή και με όλη της τη ζωή.

Τα στοιχεία του βιβλίου που με εντυπωσίασαν περισσότερο είχαν να κάνουν με το εάν αφήσουμε στην άκρη το οπωσδήποτε διαφορετικό ιστορικό περιβάλλον, κατά τα άλλα υπάρχουν σημεία στην ανάπτυξη του αναρχικού κινήματος, αλλά και της κοινωνικής κινητοποίησης ευρύτερα, τότε και σήμερα, με αξιοσημείωτες ομοιότητες.

Ένα πρώτο σημείο που προκύπτει, καθώς εντοπίζεται στο κείμενο πολύ καθαρά σχετίζεται με τη διαχρονική σημασία του συγκλονιστικού ιστορικού γεγονότος για τη γέννηση συνειδήσεων και τη διαμόρφωση νέων αγωνιστικών υποκειμένων. Ο τρόπος με τον οποίο περιγράφει η Γκόλντμαν τα γεγονότα του Σικάγο το 1886 με τη δολοφονία των αναρχικών εργατών που άνοιξε τον δρόμο για τη νομιμοποίηση του 8ώρου, θυμίζει έντονα αφηγήσεις ή βιώματα συντρόφων και συντροφισσών για τον τρόπο που τους επηρέασαν οι δολοφονίες του Καλτεζά ή του Γρηγορόπουλου για να αναφέρω δύο μόνο γνωστά παραδείγματα.

Αυτός ο κύκλος που εξαιτίας του χαμού ανθρώπων φέρει κάτι από την απαισιόδοξη οπτική του Βάλτερ Μπένγιαμιν για τον Angelus Novus του Κλέε, ισορροπεί την όποια θλίψη για τα συντρίμμια, με την ίδια τη συμμετοχή στον αγώνα και την έμπνευση των νέων ανθρώπων που εντάσσονται στο κίνημα.

Όπως η Γκόλνμταν συγκλονίστηκε από τους θανάτους του Σικάγο έτσι και η ίδια με τη ζωή της συγκλόνισε μετέπειτα χιλιάδες σε ολόκληρο τον κόσμο, -μαζί και εμάς- που σήμερα συνεχίζουμε να αναφερόμαστε στη ζωή και τη δράση της, επιχειρώντας να αποκομίσουμε εργαλεία για την πιο αποτελεσματική αντίσταση μας στα προβλήματα που θέτει ο κόσμος της εξουσίας, τα οποία δυστυχώς πρέπει να πούμε ότι επίσης παρουσιάζουν τρομερές ομοιότητες με 150 χρόνια πριν.

Ένα άλλο ζήτημα που εξετάζεται de facto από πολύ κοντά ήταν η χρήση της βίας και η πρακτική της προπαγάνδας με την πράξη, ένα θέμα που ταλάνισε και με έναν τρόπο συνεχίζει και σήμερα όλα τα κινήματα που αποσκοπούν στον εκτεταμένο κοινωνικό ανασχηματισμό. Παρατηρούμε σχεδόν ως μετέχοντες σε αποφάσεις, σκεπτικά, πικρίες, συζητήσεις, αντιπαραθέσεις και ζωές που θυσιάζονται μέσα στο καμίνι του κοινωνικού πολέμου, με τη σκληράδα του αιώνα που συμβαίνουν αλλά και την απαράμιλλη αγάπη και αλληλεγγύη, τα δάκρυα πόνου μα και χαράς. Τα συμπεράσματα τελικά που αποκομίζει το κίνημα για τη δράση του, τον τρόπο που κινείται και περισυλλογίζεται.

Κάπου εδώ οφείλουμε να πούμε ότι ολόκληρο το βιβλίο λόγω της εκφραστικότητας της Γκόλντμαν και προφανώς της ικανότητας της Ροζίνας Μπέρκνερ στη μετάφραση λειτουργεί ως ένα καλειδοσκόπιο του παρελθόντος. Όσο το διαβάζει ο αναγνώστης νοιώθει τόσο κοντά στους ανθρώπους που περιγράφονται ώστε μπορεί ακόμα και να περιμένει να γυρίσουν μέσα από τις σελίδες του βιβλίου και να τον ρωτήσουν την άποψή του για το ένα ή το άλλο θέμα. Πραγματικά οι περασμένοι αιώνες σκορπούν τη σκόνη τους στα χέρια μας, μέσα από το ξεφύλλισμα του βιβλίου βλέπουμε εικόνες, ανθρώπους αισθανόμαστε την ατμόσφαιρα, βιώνουμε την ένταση, τον ζήλο τη στεναχώρια. Κι αυτά συμβαίνουν με εντελώς ανεπιτήδευτο τρόπο, όπως δηλαδή τα διηγείται η Έμμα.

Άλλα δύο θέματα που προκύπτουν από το βιβλίο και σχετίζονται με ιστορικά ζητούμενα του ελευθεριακού κινήματος είναι αφενός το ζήτημα της οργάνωσης και αφετέρου το ζήτημα της πολιτικοποίησης των μεταναστών. Στο μεν πρώτο μπορούμε από τη μία πλευρά να θαυμάσουμε το πνεύμα δράσης της πρωταγωνίστριας η οποία επιδίδεται σε μια απίστευτη σειρά δημόσιων παρουσιών μέχρι την οριστική της απέλαση από τις ΗΠΑ, ένα κατόρθωμα απολύτως αδύνατον να επιτευχθεί έξω από τις τεράστιες οργανωτικές δυνατότητες της ίδιας αλλά κατ’ επέκταση του κινήματος. Ωστόσο ταυτόχρονα βλέπουμε ότι η Γκόλντμαν λειτουργεί ως απόστολος της αναρχικής ιδέας, ένας ρόλος που σχετίζεται πιο εύκολα με τη δράση του πρώτου κύκλου των Ισπανών αναρχικών στο τελευταίο τέταρτο του 19ου καθώς ούτε συμμετέχει σταθερά σε κάποια κοινωνική οργάνωση, ούτε επιχειρεί να δημιουργήσει κάποια πολιτική οργάνωση η ίδια. Η ενέργεια της στρέφεται προς τη δημιουργία κυρίως του σημαντικού περιοδικού Mother Earth, γεγονός που αποκαλύπτει και τον τρόπο παρέμβασης των αναρχικών εκείνη την εποχή.

Στο δεύτερο θέμα παρακολουθούμε πως ο μικρός και εν πολλοίς απομονωμένος κύκλος των ριζοσπαστών εμιγκρέδων, μέσα από ενέργειες της ίδιας της Γκόλντμαν έρχεται σε επαφή με τους προοδευτικούς διανοούμενους των ΗΠΑ και έπειτα με το οργανωμένο εργατικό κίνημα της χώρας, σπάζοντας στην πράξη αυτόν τον κύκλο της απομόνωσης. Είναι μια διαδικασία εξαιρετικά σημαντική και θα είχε τεράστια σημασία να βλέπαμε την εξέλιξη της, αν δεν εκδιώχνονταν βίαια από τη χώρα η πρωτοπόρα αναρχική, έχοντας στο νου μας τον πολύ σημαντικό ρόλο που έπαιξαν στη διαμόρφωση του κοινωνικού κινήματος οι ριζοσπάστες εμιγκρέδες στην Ευρώπη.

Η ίδια η ζωή της Γκόλντμαν στο σύνολό της θέτει ερωτήματα ξανά για όσα μας απασχολούν και σήμερα: μετανάστευση, εργασία, γάμος, οικογενειακό περιβάλλον, καταπίεση, ελευθερίες, μητρότητα, αγώνας, καταστολή…) και ακριβώς επειδή δεν μιλάμε για ένα μυθιστόρημα (ξεπερνάει κατά πολύ την όποια φαντασία η πραγματικότητα του να ζει αυτή τη ζωή μια γυναίκα του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα) αλλά για μια αγωνιστική διαδρομή, σε όλα αυτά τα ζητήματα βρίσκουμε και σειρά από λύσεις, την υποστήριξη της μετανάστευσης, την εργασιακή αλληλεγγύη, την εγκατάλειψη ενός αποτυχημένου γάμου, την εναντίωση στην οικογενειακή καταπίεση, το διάβασμα, τη σημασία της ενθάρρυνσης στις νεότερες γυναίκες του κινήματος, και πολλά πολλά ακόμη.

Όποτε διαβάζουμε αυτά τα ιστορικά βιβλία οφείλουμε να έχουμε στο νου μας το παρόν και το μέλλον. Έχει πραγματική αξία για το οργανωμένο κίνημα το πώς θα κατορθώσουμε να αντλήσουμε στοιχεία από αυτήν την πλούσια κληρονομιά. Άλλωστε ακόμη και στο εσωτερικό του κινήματος παρατηρούμε την κυκλική επαναφορά ζητημάτων τα οποία θα έπρεπε να μπορούμε σήμερα να αποκωδικοποιήσουμε πιο εύκολα εξαιτίας ακριβώς των ιστορικών εμπειριών μας. Για παράδειγμα βλέπουμε μέσα από τη μικρή σύγκρουση που αναφέρει η Γκόλντμαν με τον Κροπότκιν, πως η γυναικεία παρουσία στο αναρχικό κίνημα έθετε μια συγκεκριμένη ατζέντα, η οποία σε άλλη περίπτωση θα μπορούσε να παραγνωριστεί από την ανδρική πλειοψηφία. Παρόμοια ζητήματα αντιμετωπίζει και μια άλλη θρυλική μορφή του γυναικείου ελευθεριακού κινήματος πολλά χρόνια αργότερα, η Λουσία Σαορνίλ όταν έπρεπε να πείσει την ανδρική ηγεσία της CNT για την ανάγκη να δημιουργηθούν οι Mujeres Libres, ώστε να λειτουργήσουν από κοινού με τους υπόλοιπους τομείς του ελευθεριακού κινήματος στην Ισπανία.

Σήμερα γνωρίζουμε την αξία και τον λόγο αυτών των πρωτοβουλιών και τις υποστηρίζουμε με θέρμη. Ταυτόχρονα η ιστορική εμπειρία αυτών των κινήσεων συγκροτεί ένα ισχυρό θεωρητικό παράδειγμα στο οποίο μπορούν να βασιστεί η ελευθεριακή προοπτική με ορίζοντα τη λειτουργία ειδικών γυναικείων ομάδων ως αναπόσπαστο τμήμα του οργανωμένου αναρχικού κινήματος.

Κλείνοντας αυτήν τη σύντομη τοποθέτηση θα ήθελα να πω, ως συνέχεια όλων των παραπάνω, τη σημασία που έχει η έκδοση αυτών των βιβλίων για το κίνημά μας και τους αγωνιστές και τις αγωνίστριές του. Όλος αυτός ο τεράστιος κόπος που καταβάλλεται από τους ανθρώπους πίσω από τα εξώφυλλα, τις μεταφράσεις, τις διορθώσεις και τις επιμέλειες δεν πάει καθόλου χαμένος, αντιθέτως αποτελεί προϋπόθεση για τη μεγαλύτερη επιδραστικότητα των ιδεών μας στο κοινωνικό σώμα. Κι αυτό είναι και το μόνο ας πούμε παράπονο που έχω από το βιβλίο, θα ήθελα να το είχα διαβάσει νεότερος, όταν η μαγεία της αγωνιστικής έμπνευσης είναι -όσο κι αν προσπαθούμε να παραμένουμε πάντα νέοι- πιο φλογερή, αλλά το ότι μπορούμε πλέον να το παραδώσουμε στους νεότερους συντρόφους και συντρόφισσες είναι ότι καλύτερο μπορούσε να συμβεί.

Ο Ντουρρούτι & ο μίτος της Κοινωνικής Απελευθέρωσης

του Άρη Τσιούμα

Ο Αμορός τοποθετεί τον Ντουρρούτι του μέσα στον λαβύρινθο της ισπανικής επανάστασης και του εμφυλίου πολέμου και τι σημαίνει αυτό, ότι με όχημα τον εμβληματικό αναρχικό ο συγγραφέας ουσιαστικά προσωποποιεί συμβολικά την επανάσταση και έτσι ακολουθεί την ιστορική διαδρομή του Ντουρρούτι μέσα στον λαβύρινθο, δηλαδή την αντεπανάσταση, την αντίδραση, την οποία ο Αμορός με σπουδή κατορθώνει και εντοπίζει όπου κι αν αυτή εμφανίζεται, ακόμη κι εκεί που δεν θα έπρεπε να υπάρχει, δηλαδή στους κόλπους του ίδιου του ελευθεριακού κινήματος. Ναι, ο Ντουρρούτι όπως και στις περισσότερες προσεγγίσεις του εμφανίζεται κι εδώ ως το απόλυτο καλό, συγκεντρώνει την λαϊκή ευθύτητα, με μια αδιαπέραστη ανιδιοτέλεια, συνθέτοντας μια δυναμική και ανυποχώρητη οξυδέρκεια που αγωνίζεται για έναν καλύτερο κόσμο. Όμως όλα αυτά τα στοιχεία που δεν είναι παρά τα ίδια τα υλικά, οι έννοιες και οι αξίες που έχουν καλλιεργηθεί μέσα και από το ισπανικό προλεταριάτο της Ισπανίας αναδεικνύονται λαμπρότερα σε αντιπαράθεση με τη μοχθηρία, την πανουργία, τη δολιότητα και όλα τα συνώνυμα που περιγράφουν την κοινωνική αποτύπωση της λειτουργίας που ονομάζουμε εξουσία.

Επιλέξαμε κάποια σημεία που κρίνουμε ότι είναι τα πιο σημαντικά και ταυτόχρονα χρήσιμα για εμάς σήμερα, ώστε να τα αναδείξουμε γιατί πρέπει να πούμε ότι η επιλογή να εκδώσουμε το βιβλίο του Αμορός, όπως παλιότερα κι άλλους τίτλους που σχετίζονταν με το γεγονός της ισπανικής επανάστασης όπως το Μέσα στην Ομίχλη του Άμπελ Παθ ή οι Mujeres Libres της Μάρθα Άκελσμπεργκ, δεν γίνεται αποκλειστικά για ιστορικούς λόγους, αλλά κυριότερα για να αντλήσουμε παραδείγματα αγώνα και πείρα που μπορεί να χρησιμεύσει στη δική μας απόπειρα σήμερα, με όσα βέβαια χωρίζουν τις εποχές, τους ανθρώπους και τους τόπους, αλλά και με όσα ενώνονται μέσα στο καθολικό όραμα της ανθρώπινης χειραφέτησης που παραμένει κοινό μέσα στο χρόνο, σε όλους τους τόπους κι αφορά κάθε έναν από τα εκατομμύρια των καταπιεσμένων της Υδρογείου.

Ένα πρώτο στοιχείο που ξεχωρίζει είναι ότι παρά τις όποιες οπισθοχωρήσεις, τα όποια λάθη παρά την παρουσία ακόμα και ανθρώπων αστικής καταγωγής, το ελευθεριακό κίνημα της Ισπανίας υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα βαθιά προλεταριακά κινήματα όλων των εποχών και παρέμεινε τέτοιο σε όλη την τρομερή ιστορική διαδρομή του από τα μέσα του 19^ου αιώνα μέχρι και το τέλος του εμφυλίου πολέμου και την ήττα.

Παρατηρούμε, με μικρές εξαιρέσεις (μια από αυτές ο Σαντιγιάν) μια έντονη έλλειψη των οργανικών διανοουμένων που συναντάμε συνήθως σε άλλα παρόμοια κινήματα, φαίνεται ότι όλη η κοπιώδης πνευματική εργασία αυτού του μεγάλου κοινωνικού και πολιτικού οργανισμού προέρχεται όντως από μια συστηματοποιημένη παρατήρηση ένα μπόλιασμα της λαϊκής πρακτικότητας με τις δυνατότητες που χαρίζει ο μοντέρνος ορθολογισμός της εποχής, όπως τον κατανοούσε και τον εφάρμοζε ο ιβηρικός αναρχισμός. Αυτό δεν σήμαινε ασφαλώς ότι δεν υπήρχαν ιδιαίτερες και λαμπρές προσωπικότητες που ωθούσαν τα πράγματα όμως η έκταση της κοινωνικής ανασύνθεσης, η διαμόρφωση ενός νέου κόσμου στο κέλυφος του παλιού ήταν μια διαδικασία στην οποία στόχος ήταν η εμπλοκή όσο το δυνατόν περισσότερων ή δυνατόν και όλων.

Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει καθόλου, όπως υπογραμμίζει μέσα στη ροή του κειμένου του και ο Αμορός, ότι δεν υπήρχε ηγεσία στο ελευθεριακό κίνημα που συγκρότησαν η CNT και η FAI, το συνδικάτο δηλαδή και η πολιτική οργάνωση των αναρχικών. Μάλιστα κάποιες φορές αυτή εμφανίζεται κάθετη και αυστηρή, ακόμη κι αν προέκυπτε ως φυσική ηγεσία των επαναστατών που οι μάζες αναγνώριζαν ως πρωτοπόρους, αγκάλιαζαν και στήριζαν πραγματικά, όπως φυσικά πριν από οποιονδήποτε άλλον τον ίδιο τον Μπουεναβεντούρα Ντουρρούτι. Δεν είμαστε αφελής, ούτε ήρθαμε σήμερα να αναγνωρίσουμε ότι όλα τα κοινωνικά κινήματα φέρουν την ηγεσία τους, αλλά από την άλλη όπως έχει ειπωθεί και παλιότερα σε μια γνωστή ρήση το ότι στην πολιτική δεν υπάρχουν αθώοι δεν σημαίνει ότι είμαστε όλοι το ίδιο ένοχοι. Με απλά λόγια η φυσική και συλλογική ηγεσία που αναδύθηκε από τα σπλάχνα του κινήματος παρά τα λάθη, τις αντιπαραθέσεις και τις αντιθέσεις ποτέ ούτε διανοήθηκε να χρησιμοποιήσει λογικές εξόντωσης ή απομόνωσης, εξορίας ή άλλων μορφών βασανισμού απέναντι στους εσωτερικούς, και μάλιστα ούτε καλά καλά και στους εξωτερικούς αντιπάλους. Αποτελεί ένα διαρκές ζήτημα που επιμένει ωστόσο το πώς σε συνθήκες κατεπείγουσες και ιδιαίτερες θα διασφαλιστεί η πορεία των κινημάτων στη βάση των αρχών τους και όχι στις υποκειμενικές ερμηνείες των ηγετικών στελεχών τους.

Ένα ακόμη ζήτημα που αναδύεται στο σήμερα από την ιστορική αναφορά είναι αυτό του Οργανωτικού Δυϊσμού, με απλά λόγια δηλαδή την ταυτόχρονη παρουσία των Αναρχικών μέσα στις κοινωνικές μάζες αλλά και στη λειτουργία της δικιάς τους Πολιτικής Οργάνωσης. Αποτελεί ιστορικό γεγονός ότι δεν υπήρξε ποτέ επαναστατικό κίνημα που δεν συνέδεσε την ονομαζόμενη δουλειά στις μάζες με την συλλογική συνείδηση μιας οργάνωσης ιδεολόγων. Το πρόβλημα που γέννησε το ισπανικό παράδειγμα ωστόσο τέθηκε όχι όταν αυτή η απλή λογική εφαρμόστηκε με συνέπεια αλλά όταν η ηγετική ομάδα της ομοσπονδίας εκβιαζόμενη και πιεζόμενη από την κατάσταση αναγκάστηκε να αποποιηθεί μεγάλο κομμάτι των αρχών της. Παρόλα αυτά το συμπέρασμα όσο αφορά τα επαναστατικά εργαλεία στη σύγχρονη περίοδο δεν έχει αλλάξει: η σύνθεση που προϋπόθεσε έναν επικείμενο θρίαμβο για τις υπάγωγες τάξεις, για το εργατικό προλεταριάτο κάτω από τις επαναστατικές σημαίες του ιστορικού αναρχισμού δεν είναι άλλη από τη CNT και τη FAI, τούτα τα λατινικά αρχικά έγιναν ο λαμπρός φάρος της χειραφέτησης γιατί κατόρθωσαν να εμπερικλείουν πόθους κι ανάγκες, ακόμα και μίση βέβαια σε μια κοινωνία εξαθλίωση που υποσταθμίζονταν όμως μπροστά στην πανανθρώπινη ιδέα της ελευθερίας και της ισότητας. Ήταν και παραμένει απλή και λογική σκέψη ότι ένας ή περισσότεροι επιδραστικοί επαναστάτες δεν αρκούν ποτέ για να αλλάξουν τον κόσμο χωρίς την υποστήριξη των μαζών και από την άλλη οι ίδιες οι πλατιές μάζες των καταπιεσμένων για να κατορθώσουν να πετύχουν την χειραφέτησή τους πρέπει να έρθουν σε επαφή με ένα καθολικό πρόταγμα απελευθέρωσης.

Θα πρέπει ωστόσο να γίνει ξεκάθαρο ότι δεν είμαστε εδώ για να κρίνουμε από την ασφάλεια που μας παρέχει η χρονική απόσταση τα όποια σφάλματα, ωστόσο προσπαθούμε να καταλάβουμε για να χτίσουμε ένα νέο κίνημα που θα έχει περισσότερη πείρα και επίσης μια οργάνωση όπου τα μέλη της θα έχουν μια καλή εικόνα και μια βαθύτερη γνώση των ζητημάτων που προέκυψαν στον βηματισμό της ιστορικής διαδρομής του Αναρχισμού. Αυτή η λειτουργία είναι εξαιρετικά σημαντική για εμάς καθότι η έννοια της Οργάνωσης δεν αποτελεί μια χίμαιρα ή μια φιλολογική συζήτηση, αλλά απτή πραγματικότητα μέσα από την απόπειρα της Αναρχικής Πολιτικής Οργάνωσης.

Κι εδώ θα ήθελα να θέσω μια ακόμη σημείωση προφανώς σχετική με το ίδιο το νόημα του βιβλίου που είναι μια ιστορία του οργανωμένου αναρχισμού. Άκουσα πρόσφατα σε μια εκδήλωση έναν σύντροφο να καταθέτει την εκτίμηση ότι οι απόπειρες οργάνωσης του αναρχισμού στον ελλαδικό χώρο έχουν αποτύχει. Η διαφωνία μας με αυτή την εκτίμηση δεν είναι μόνο αυτονόητη εξαιτίας ενός τελείως διαφορετικού βιώματος, είναι βαθύτερη πολιτική. Κατά την άποψή μας η υπόθεση της εδραίωσης της οργανωτικής αντίληψης μέσα στο αναρχικό κίνημα είναι μια σχετικά πρόσφατη διαδικασία τουλάχιστον με την κοινωνική σύνθεση και τις προοπτικές των σημερινών αγωνιστών που την υπερασπίζονται. Είναι προφανές ότι η πρώτη σπορά είναι εν μέρει δεμένη διαλεκτικά με την προηγούμενη της κατάσταση, οπότε θα ήταν απλά άστοχο να πιστεύαμε σε μια εύκολη επιτυχία, όπως κι αν την έχει ο καθένας στο νου του. Αντιθέτως σε αυτήν την σύνθετη κατάσταση που χρειάζεται χρόνο και νέες προκλήσεις που θα διαπεράσει για να θεμελιωθεί κανείς δεν μπορεί να πει ότι τα πράγματα παραμένουν ίδια. Ακόμη και προηγούμενες μορφές συλλογικής δράσης των αναρχικών που έχουν σήμερα χάσει τη δυναμική τους έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της συνέχειας. Πριν λίγα χρόνια η οποιαδήποτε αναφορά σε οργάνωση απευθείας ταυτιζόταν και καταγγελλόταν ως κομμουνιστική και σταλινική παρεκτροπή, σήμερα ακόμη και όσοι δεν έχουν κατανοήσει ακριβώς ή δεν έχουν βιώσει την εμπειρία μιας οργανωτικής προσπάθειας αναφέρονται στην οργάνωση και τον αγώνα για την Αναρχία. Άλλωστε την έννοια της αποτυχίας έχει νόημα να την σκεφτόμαστε αφαιρετικά, πρέπει να δούμε τι θα μπορούσε να λείπει, αν δεν υπήρχαν αυτές οι προσπάθειες και τα μικρά τους επιτεύγματα. Αν σήμερα γίνονται σε ένα υπόγειο εργαστήριο αύριο θα εκδηλωθούν εκεί που πραγματικά ανήκουν: στο κοινωνικό ξέφωτο. Παραμένουμε αθεράπευτα αισιόδοξοι για το μέλλον του αναρχισμού μας, άλλωστε η επιτυχία είναι ό,τι δεν είναι ακόμα εδώ και τίποτε περισσότερο.

Η Ισπανία σήμερα μας μαθαίνει την επανάσταση ως ρεαλιστικό σχέδιο κι όχι ως κατακλείδα αφηρημένων σκέψεων. Μας ενδιαφέρει πρωτίστως να δούμε μια σύνθεση των δυνατοτήτων με τις επιθυμίες, δεν μπαίνουμε πια στις ιστορικές συζητήσεις με την πίστη του ζηλωτή αλλά με το ανοιχτό πνεύμα του αγωνιστή που αναζητά το μονοπάτι. Γι’ αυτό διαβάζουμε πάντα περπατώντας. Τούτο το συγκεκριμένο βιβλίο μπορεί να συγκαταλεχθεί στη λεγόμενη «βιβλιογραφία της απομυθοποίησης» γιατί η δίκαιη και εμπεριστατωμένη κριτική του παραμένει σε σημεία της ιδιαίτερα αυστηρή. Όπως όμως σημειώναμε κατά την έκδοση το βιβλίο, πόσο μάλλον εμείς, δεν επιθυμούμε ασφαλώς να απογοητεύσουμε ή να ισοπεδώσουμε τις κατακτήσεις των ιδεολογικών μας προγόνων, αντιθέτως στρεφόμαστε ξανά και ξανά στην Ισπανία με ζεστή καρδιά μα και ειλικρίνεια γιατί παραμένει το πιο ασύλληπτο άλμα που έκανε η ανθρωπότητα προς την χειραφέτηση της.

Κλείνοντας τις σημειώσεις μας με αφορμή το βιβλίο οφείλουμε να μείνουμε και σε ένα σημείο που διαπερνά ολόκληρο το κείμενο, όχι από κάποια εμμονή του συγγραφέα αλλά εξαιτίας των αντικειμενικών ιστορικών δεδομένων. Ο αναρχισμός ήταν είναι και θα είναι εκτός των άλλων, ως ένα κίνημα ελευθερίας ένα αντιμπολσεβίκικο κίνημα πέρα ως πέρα. Όπου ο κοινωνικός επαναστατικός αναρχισμός συγκροτήθηκε σε δύναμη που αξίωνε την υπεράσπιση του δικού του προγράμματος μοιραία βρέθηκε σε ένοπλη σύγκρουση με τον μπολσεβικισμό, στην Ουκρανία του Νέστορ Μάχνο κατά την περίοδο του δεύτερου αντάρτικου και στην Ισπανία τον Μάη του 1937. Πιο συγκεκριμένα στο βιβλίο ο συγγραφέας υποστηρίζει έμμεσα την πιθανότητα ο Ντουρρούτι να έπεσε νεκρός ως αποτέλεσμα μιας σταλινικής πλεκτάνης. Αν και δεν υπάρχουν τα ντοκουμέντα που θα αποδείκνυαν την εκτίμηση η πολιτική κατάσταση επιτρέπει μια τέτοια σκέψη: την ίδια περίοδο στη Σοβιετική Ρωσία ολοκληρώνονται οι "δίκες της Μόσχας" και εκατοντάδες πρώην μπολσεβίκοι ηγέτες εκτελούνται. Την επόμενη χρονιά στην Ισπανία στελέχη του φιλο-τροτσκιστικού POUM και οι αναρχικοί αγωνιστές Μπερνέρι και Μπαρμπιέρι δολοφονούνται και εξαφανίζονται μετά από ενέργειες της μυστικής αστυνομίας της GPU που ελέγχεται από το κομμουνιστικό κόμμα και πράκτορες της ΕΣΣΔ.

Είναι απολύτως λογικό, η Αριστερά σε όλες τις εκφάνσεις της και ο μπολσεβικισμός ιδιαίτερα να αποτελεί το τελευταίο τέχνασμα της διαχωρισμένης εξουσίας, μια κιβωτός για να σώσει τον εαυτό της από την κοινωνική πλημμυρίδα, μόνο και μόνο για να την καταστρέψει όταν νοιώσει να πατάει και πάλι γερά στα πόδια της κι όσοι την πολέμησαν πραγματικά έχουν πια αποδυναμωθεί ουσιαστικά.

Ως επίλογο θα θέλαμε όμως να πούμε ότι η Ιστορία είναι ένα πράγμα και οι άνθρωποι που την φτιάχνουν ένα άλλο, ίσως κανείς δεν μπορεί να σταθεί έξω από την ιστορία που διαμορφώνει τον αισθητό κόσμο, όμως τα εργαλεία μας μπορούν να βρεθούν σε σημεία που δεν περιμέναμε αν μπορούμε να διατηρήσουμε καθαρή τη ματιά μας έτσι σε έναν στίχο που μπορεί να συγκινήσει ακόμα, ένας σημαντικός κουβανός ποιητής ο Ρομπέρτο Φερνάντες Ρεταμάρ έγραφε ότι «είναι προτιμότερο να ανάψεις ένα κερί παρά να καταριέσαι το σκοτάδι», ο Ρεταμάρ ήταν στενός συνεργάτης ενός άλλου επαναστάτη που επίσης ορίστηκε ως σύμβολο, του Τσε Γκεβάρα, δεν ξέρω αν ο Τσε ήξερε για τον Ντουρρούτι, - ίσως, φαίνεται πάντως ότι υπήρξαν άνθρωποι που φτιάχτηκαν από το ίδιο υλικό, η ήττα της Ισπανίας διέσωσε τον Ντουρρούτι, αυτήν τη διαχρονική πυξίδα των ανυπότακτων, πριν εφευρεθεί η ενσωμάτωση του ποπ αρτ, και πριν τα απελευθερωτικά οράματα γίνουν ένα απέραντο σφαγείο με γκούλαγκ, δολοφονίες, πλεκτάνες και μυστικές υπηρεσίες.

Αυτό το βιβλίο είναι ακόμη ένα κερί που επιμένουμε να ανάβουμε λοιπόν, όχι τιμής ένεκεν για όσα συνέβησαν αλλά, ελπίζοντας να καταφέρουμε να βάλουμε όντως φωτιά όχι στο ένα αντικείμενο ή το άλλο όχι στο ένα σύμβολο ή το άλλο αλλά στο ίδιο το κρατικο – καπιταλιστικό σύστημα.

Κι όπως μου έλεγε ένας επίσης σημαντικός σύντροφος χθες μόλις, καμιά φορά μοιάζει να τα πηγαίνουμε καλύτερα με τους νεκρούς παρά με τους ζωντανούς, και είναι όντως μια άσχημη κοινή μοίρα για τους ιστορικούς και τους επαναστάτες να πρέπει να περνάνε τόσο χρόνο με τους νεκρούς για να αποκρυπτογραφήσουν τους ζωντανούς, ωστόσο ο αναρχισμός είναι το κίνημα υπεράσπισης και εορτασμού της ζωής, κι ως τέτοιο μπορεί να κοιτάει πάντα προς το μέλλον – όπως έγραφε και ο Σαρτρ λακωνικά «μόνο στη δράση υπάρχει ελπίδα». Ας ανασκουμπωθούμε λοιπόν, έχουμε τόσα ακόμη να κάνουμε!

Η ευγενής μας τύφλωση… σημείωμα για τις εκλογές του 2023

 Η ευγενής μας τύφλωση…

ο πολιτικός παρωπιδισμός και η αδυναμία έκφρασης των συμφερόντων των υποτελών τάξεων

 

«Ε

ίμαστε όλοι ίδιοι»; Να ποιο παρουσιάζεται ως το πλέον κρίσιμο ερώτημα των επικείμενων εκλογών. Κι αν η αναρχική ιδεολογική πανοπλία μας δίνει τη δυνατότητα να απαντήσουμε με ένα ξερό «ναι», θα κάνουμε μια μικρή παρέκβαση, για να αναλύσουμε λίγο περισσότερο τον πυρήνα του ερωτήματος. Αφενός θα πρέπει να πούμε ότι η ίδια η φύση του ερωτήματος δεν περιποιεί τιμή σε όσους το θέτουν (βασικότερα των δυνάμεων του ΣΥΡΙΖΑ) καθώς υπονοεί την (πρόδηλη κατά τα άλλα) έλλειψη οποιουδήποτε θετικού προγράμματος που θα εκφράσει τις πραγματικές ανάγκες των υποτελών τάξεων, αλλά αντιθέτως οχυρώνεται πίσω από τον ετεροκαθορισμό της λογικής του «μικρότερου κακού».

Ωστόσο αυτή η λίγο έως πολύ διαχρονική τακτική της σοσιαλδημοκρατίας ποτέ δεν μπόρεσε να συγκροτήσει από μόνη της μια δυναμική νίκης έναντι των δυνάμεων της δεξιάς. Χρειάστηκε πάντα να διαθέτει είτε ποιοτικά διαχωριστικά χαρακτηριστικά, όπως εκφράζονταν στην έννοια της «αντιδεξιάς» ρητορικής ή έστω ένα προγραμματικό πλαίσιο που θα έπειθε θετικά ένα κομμάτι των υποτελών τάξεων να δεσμευτεί στην κεντροαριστερά ως τη μόνη πιθανότητα να ζήσει καλύτερα. Θα ήταν άστοχο ιστορικά και πολιτικά, μια εύκολη λαθροχειρία να επιχειρήσουμε μια οποιαδήποτε σύγκριση των προσδοκιών των υποτελών τάξεων την επομένη της πρώτης τετραετίας της διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ το 1981 με την αντίστοιχη του ΣΥΡΙΖΑ μετά τη θητεία του στους θώκους της εξουσίας.

Ας επανέλθουμε όμως στο αρχικό ερώτημα κι ας απαντήσουμε με αιρετικό πνεύμα «όχι, δεν είναι όλοι ίδιοι». Το ερώτημα βέβαια εκτός από ενοχικό παραμένει και αίολο κι ως τέτοιο παραπειστικό, διότι επιχειρώντας να καταλάβουμε τι σημαίνει η έννοια ίδιο στην πολιτική ανακαλύπτουμε ότι ο ερωτών ταυτίζει την κυριολεξία με την πολιτική (έννοιες μάλλον αντίθετες) για να επωφεληθεί ενώ στην πραγματικότητα αποσαρθρώνει την έννοια του πολιτικού και όλες τις λογικές συνδηλώσεις της. Ας το εξηγήσουμε καλύτερα μέσω μερικών παραδειγμάτων είναι ίδιος ο Τρ. Μηταφίδης, αγωνιστής του αντιδικτατορικού αγώνα, βασανισθέντας και φυλακισθέντας στο κάτεργο του Γεντί-Κουλέ, υποψήφιος του ΣΥΡΙΖΑ με τον Μ. Βορίδη, πάλαι ποτέ διορισμένου ηγέτη της χουντικής ΕΠΕΝ, νυν υπουργού της Νέας Δημοκρατίας; Ασφαλώς και όχι. Δεν υπάρχει λόγος να επιχειρήσει κάποιος να ταυτίσει τους ανθρώπους αυτούς, ως κουλτούρα, πολιτική διαδρομή, δέσμη αξιών κ.λπ. Όμως τι τελικά σημαίνει αυτή η φενακισμένη ανομοιότητα με πολιτικούς όρους σήμερα;

Ας θέσουμε το ερώτημα διαφορετικά: χρειάζεται η κοινοβουλευτική αστική δημοκρατία να είναι όλοι «ίδιοι»; Εδώ επίσης η προφανής απάντηση είναι όχι. Αν και όταν το μεγάλο κεφάλαιο και η τάξη που αντιπροσωπεύει κρίνουν ότι δεν μπορούν με κανέναν τρόπο να ανταπεξέλθουν ούτε στις συνθήκες του ήπιου συναγωνισμού της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας τότε ενεργοποιούν το τελευταίο καταφύγιο των πραξικοπημάτων και της δικτατορίας, όπου ναι εκεί θα πρέπει όσοι μετέχουν του δημόσιου βίου να είναι «ίδιοι»,[1] και όσοι διαφωνούν να βρίσκονται ή στη φυλακή ή να εξοντώνονται. Όμως η δημοκρατία καθόλου δεν βασίζεται στο να μοιάζουν όλοι ίδιοι, καθώς σε τέτοια περίπτωση δεν θα μπορούσε καθόλου να λειτουργήσει, εξυπηρετώντας δομικά τα συμφέροντα της ηγεμονικής τάξης. Αντιθέτως στρατηγικός στόχος του αστικού κοινοβουλευτισμού, ως εγγενούς πολιτικού συστήματος του ανεπτυγμένου καπιταλισμού δυτικού τύπου είναι η πολιτική ενσωμάτωση των εργαζομένων στο ήδη ναρκοθετημένο πλαίσιο του κρατικού – καπιταλιστικού συμπλέγματος όποια κι αν είναι η τοποθέτηση τους στο πολιτικό φάσμα.

Το ότι δεν είναι όλοι πανομοιότυποι ως πολιτικές φιγούρες δεν είναι κάποιο υπέρ της πλεονέκτημα που έρχεται να αναδείξει η κεντροαριστέρα στην προσπάθεια της να επανέλθει στην εξουσία αλλά ο βασικός λόγος εξαπάτησης των υποτελών τάξεων και ένας από τους βασικότερους ανασταλτικούς παράγοντες στην προσπάθεια να εκφραστούν τα συμφέροντα των φτωχών αυτόνομα.

Τον Μαΐο του 2012 η Νέα Δημοκρατία συγκεντρώνει το αδιανόητο για τον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό ποσοστό του 18,85%, καταγράφοντας πτώση 14,62% (όντας ήδη δεύτερη στις εκλογές του 2009). Το κόμμα που αποτελεί τον βασικό πυλώνα έκφρασης της ελληνικής αστικής τάξης και ταυτόχρονα βασικό κομμάτι του κράτους φτάνει στο ναδίρ της κοινωνικής νομιμοποίησης. Είναι η πιο έντονη αποτύπωση του αποτελέσματος που έχει η περίοδος της τρομερής κοινωνικής κινητοποίησης των χρόνων 2008-2012. Η αποσάρθρωση του ηγεμονικού αφηγήματος της δεξιάς επιτυγχάνεται στον δρόμο των μεγάλων απεργιών, των κοινωνικών συγκρούσεων και των βίαιων οδομαχιών. Είναι η εποχή μεγάλων ανατροπών και των μεγάλων αποφάσεων, και το πολιτικό σύστημα που έχει ήδη αλλάξει μια κυβέρνηση (του Γ. Παπανδρέου) μέσω μιας μετρημένης εκτροπής που φέρνει χωρίς εκλογές τον τραπεζίτη Λ. Παπαδήμα στην εξουσία, βλέπει τις εναλλακτικές πολιτικής εκπροσώπησης του να μειώνονται δραματικά καθώς το ΠΑΣΟΚ οδεύει ήδη προς τη δύση του, η ακροδεξιά (ΛΑ.Ο.Σ.) και η κεντροαριστερά (ΔΗΜ.ΑΡ) έχουν ήδη φθαρεί από την αντίστοιχη στήριξη στις κυβερνήσεις Παπαδήμα και Σαμαρά, ενώ η Νέα Δημοκρατία δεν κατορθώνει να σηκώσει το οφειλόμενο βάρος για να περάσει και νέα μνημόνια. Χρειάζεται κάτι «ανόμοιο» για να ανασυγκροτήσει την «ελπίδα» των πληβείων, ώστε να τους επαναφέρει στον δρόμο της πολιτικής εκπροσώπησης, η οποία είχε δεχτεί τα σημαντικότερα πλήγματα στη μεταπολιτευτική περίοδο.

Χρειάζεται να επιστρατευτούν και οι βασανισμοί στα μπουντρούμια της Χούντας και ο ριζοσπαστισμός της αριστεράς των «συνιστωσών» και μια σειρά από φυσιογνωμίες του δικαιωματισμού που παρεπιδημούσαν στις παρυφές των κοινωνικών κινημάτων ώστε να καμφθούν οι επιφυλάξεις των υποτελών για τις καλές προθέσεις, όσων «δεν είναι ίδιοι» με όλους τους άλλους. Έπρεπε όλα αυτά να αλεθούν σε διαρκή Eurogroup και ένα δημοψήφισμα που θα εξόντωνε τις ψευδαισθήσεις μόνο και μόνο για να περάσει ένα «Τρίτο Πρόγραμμα Οικονομικής Προσαρμογής» το οποίο κανείς άλλος εκείνη την περίοδο δεν θα μπορούσε να περάσει.[2] Όχι, λοιπόν, δεν είναι όλοι «ίδιοι», η τέχνη της εξαπάτησης χρειάζεται πολυχρωμία και «ελεύθερες επιλογές», ωστόσο ναι όλοι «αγωνίζονται» για το ίδιο, την επιβολή της εξουσίας που προκύπτει από την άνιση κατανομή του πλούτου, τη διατήρηση της υπάρχουσας κατάστασης πραγμάτων που κάνει τους ισχυρούς ακόμη ισχυρότερους μέσω της ατομικής ιδιοκτησίας και την εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης, και το μόνο στο οποίο διαγκωνίζονται μεταξύ τους μέσα στο υπονομευμένο για τους φτωχούς κοινό θέατρο του κοινοβουλευτισμού είναι το ποιος θα βρεθεί στη θέση του επικεφαλής.

Στην δημοκρατία μπορούμε όλοι λοιπόν να πούμε σχεδόν τα πάντα, όσο τουλάχιστον αυτά παραμένουν ανώδυνα ή ελεγχόμενα, ωστόσο όλες οι δυνάμεις ό,τι κι αν διατείνονται ότι αντιπροσωπεύουν διαχρονικά θα κριθούν όταν έρθει το πλήρωμα του χρόνου – το κρίσιμο σημείο που θα αναφανεί σε μια στιγμή αυτό που σε εμάς τους αναρχικούς ήταν ήδη πασίγνωστο: ότι η «διαφορετικότητά» τους εξαϋλώνεται, όταν αποδεικνύεται πως ο ρόλος τους παραμένει ο αποπροσανατολισμός, ο έλεγχος, η ενσωμάτωση και η υποταγή των εργαζομένων στο σύστημα καταπίεσης, ώστε να μπορούν οι ίδιοι να σιτίζονται ακριβώς ως «εκπρόσωποι» των υποτελών τάξεων στο πεδίο συναγωνισμού που συγκροτεί το κοινοβουλευτικό παιχνίδι. Κι αυτό ισχύει για όλους ανεξαιρέτως τους πολιτικούς σχηματισμούς από τον πιο μεγάλο μέχρι τον μικρότερο, το μόνο που αλλάζει είναι το μέγεθος της απατεωνιάς και το είδος του ρόλου που καλείται να παίξει κάθε τέτοια παράταξη.

Ο ΣΥΡΙΖΑ για παράδειγμα μπορεί να φτάσει από θέση επικεφαλής να ψηφίζει μνημόνια, ενώ το ΚΚΕ ως πέμπτος τροχός του αστικού οικοδομήματος στη χώρα μπορεί να χρειαστεί μόνο στις σπάνιες και ακριβές φορές που ο λαός θα θέσει πραγματικό ζήτημα κοινωνικής νομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος, όπως τον Δεκέμβρη του 2008 ή και στις διαδηλώσεις των ετών 2010-2012, όταν το Κομμουνιστικό Κόμμα στήριξε αναφανδόν και πριν από οποιονδήποτε άλλον τις αστικές κυβερνήσεις, γεγονός τόσο προφανές που όποιος δεν το συνειδητοποιεί κατατάσσεται δυστυχώς αυτοδικαίως στη χωρία των εντελώς ηλίθιων, οι οποίοι καλύτερα θα ήταν τη μέρα των εκλογών να εκδράμουν στην εξοχή. Ή για να δώσουμε ένα τελευταίο παράδειγμα ο αυτό-εξευτελισμός των πολύ μικρών κομμάτων και οργανώσεων της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς περιορίζεται – λόγω μεγέθους, στο να συγκάθονται στα στούντιο των μεγαλοκαναλαρχών πλάι πλάι με διακηρυγμένους φασίστες τύπου ΕΑΝ (κόμμα Κανελλόπουλου) και άλλων ακροδεξιών και χουντικών κομματιδίων για να τους προβάλουν γύρω στις 2 τα μεσάνυχτα για περίπου μισή ώρα και να καμωθούν κι αυτοί οι επαναστάτες ότι μετέχουν του δημοκρατικού διαλόγου. Δεν αντιλαμβάνονται ότι η μόνη λαμπρή ευκαιρία που προκύπτει από αυτές τις συναντήσεις θα εκφράζονταν αν έστω ένας από δαύτους έστελνε για νοσηλεία σε ζωντανή μετάδοση κάποιον από αυτά τα χουντικά και νεοναζιστικά καθάρματα.

 

Καμιά ανάλυση ωστόσο δεν μπορεί να διεκδικήσει δίκαιο αν δεν επιχειρήσει να εξηγήσει τις βαθύτερες αιτίες των φαινομένων, καθώς βέβαια όσα αναφέρθηκαν ως εδώ είναι απολύτως προφανή για οποιονδήποτε αναγνώστη που δεν συγκαταλέγεται σε κάποιο ψηφοδέλτιο από τα περίπου 50 κόμματα που θα συναγωνιστούν και πάλι να μας αντιπροσωπεύσουν, ενώ στην πράξη μπορεί και οι πενήντα να αντιπροσωπεύουν οτιδήποτε μα οτιδήποτε άλλο πλην των συμφερόντων των υποτελών τάξεων. Η απάντηση βρίσκεται κατά την άποψη μας στην εκκωφαντική και σχεδόν ολοκληρωτική απουσία του εργατικού κινήματος και της εργατικής κουλτούρας σε συνδυασμό με την έλλειψη μιας στοιβαρής και ενιαίας πολιτικής εκπροσώπησης του αναρχισμού. Πως κατορθώνει πάντα να διεισδύει στον έναν ή τον άλλον βαθμό η λογική του «μικρότερου κακού» στην εργατική τάξη, όπως την προτείνει κάθε φορά ο εκάστοτε πολιτικός φορέας της σοσιαλδημοκρατίας; Οι ρίζες αυτού του φαινομένου πρέπει να αναζητηθούν στην ίδια τη φύση του εργατικού κινήματος στην μεταπολιτευτική Ελλάδα.

Αν εξαιρέσουμε τις λαμπρές μέρες του πρώτου μεταπολιτευτικού κύκλου και την ανάπτυξη του μοναδικού παραδείγματος ενός ανεξάρτητου ταξικού κινήματος, όπως αυτό εκφράστηκε την περίοδο δράσης των βιομηχανικών σωματείων από το 1975 μέχρι το 1978, το εργατικό κίνημα στην Ελλάδα ενσωματώθηκε πλήρως στις κομματικές αφηγήσεις με ελάχιστες εξαιρέσεις, οι οποίες δεν δημιούργησαν προϋποθέσεις στρατηγικής ριζοσπαστικοποίησης. Μετά την καταστολή του κινήματος με τους καραμανλικούς νόμους του 1978-1978, επήλθε η ενσωμάτωση στο πολιτικό αφήγημα του ΠΑΣΟΚ, ως λογική συνέπεια της μετατόπισης του εργατικού δυναμικού από τον δευτερογενή τομέα των βιομηχανικών μονάδων στη δημοσιοϋπαλληλία και τις υπηρεσίες. Οι προσεγμένοι νόμοι της πρώτης κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ προφύλασσαν σε κάποιο βαθμό την απεργία μόνο εφόσον όμως είχε ήδη κερδηθεί η ηγεμονία του εργατικού κινήματος από τα δημοσιοϋπαλληλικά σωματεία, στα οποία λογικά διέθετε την πλειοψηφία μεταξύ των γενικά ηπιότερων συνδικαλιστών.

Είναι μια απλή και κοινή παραδοχή της κοινωνικής θεωρίας ότι δεν μπορεί να υπάρξει πραγματικός ριζοσπαστισμός αν δεν ανεξαρτητοποιηθούν κομμάτια της εργατικής τάξης από τις πολιτικές των κομμάτων. Στην Ελλάδα διαχρονικά η πολιτική διαχείριση, το ιδεολογικό φαντασιακό που δομούνταν με όρους «προοδευτικότητας», «συντηρητικότητας» ή «δεξιού», «αντιδεξιού» απέκλειε την εργατική – προλεταριακή αντίληψη που με λαϊκή οξυδέρκεια μπορούσε να διαπιστώσει πιο εύκολα τις ομοιότητες  των κομμάτων εξουσίας, και θα έδειχνε πιο έντονα αντι-εξουσιαστικά χαρακτηριστικά απέναντι ακόμη και στις επιταγές πολιτικής αφήγησης των μικρότερων κομματικών σχηματισμών.

Ο εκτεταμένος μεταφορντισμός στη Δύση και κυριότερα στις χώρες της καπιταλιστικής περιφέρειας έχει καταστήσει σήμερα μια πραγματικά δύσκολη υπόθεση τη δημιουργία πραγματικά εργατικών μαζικών κοινωνικών – συνδικαλιστικών οργανώσεων που θα λειτουργούσαν πάνω στις γενικές αρχές του αναρχοσυνδικαλισμού και θα επιχειρούσαν να ενώσουν την εργατική βάση κάτω από μια ενιαία οργάνωση – ομπρέλα που θα είχε σταθερή παρουσία στο επίκεντρο της ταξικής πάλης. Ωστόσο όσο κι αν μια αναρχική στρατηγική θα πρέπει να βλέπει και να αφομοιώνει νέες τακτικές προσέγγισης της κοινωνικής βάσης με κυριότερο όργανο σήμερα τα δίκτυα κοινωνικής αλληλοβοήθειας και την ταυτόχρονη παρέμβαση στους χώρους νεολαίας, δεν μπορεί να υπάρξει καμία σύνθεση με επαναστατικό προσανατολισμό που δεν θα θέτει ως βασικό και αναπόσπαστο κομμάτι την αυτοτελή οργάνωση στους χώρους εργασίας.

Αυτός άλλωστε είναι και ο βασικός τρόπος για να μπορέσουμε να υπερκεράσουμε τη λογική του μικρότερου κακού που οδηγεί σε τερατώδεις καταστάσεις, όπως στην Ευρώπη σήμερα, όπου ολοένα και περισσότερο οι ψηφοφόροι καλούνται να επιλέξουν μεταξύ της δεξιάς και της ακροδεξιάς. Εφόσον εκεί εντοπίζουμε το πρόβλημα της μερικής αντίληψης, της πρόσδεσης της τάξης στον έναν ή τον άλλο τυχοδιώκτη, εκεί θα πρέπει να γυρέψουμε και τη λύση. Γιατί δεν αρκεί καμία κριτική όσο δίκαιη κι αν είναι, όταν απευθυνόμαστε στους εργαζόμενους πρέπει να σκιαγραφούμε και μια πειστική λύση. Σήμερα απέχουμε πολύ από αυτό, ωστόσο η αφετηρία δεν είναι ένα άσχημο σημείο για να εκκινήσει μια νέα αντίληψη, η οποία θα δουλέψει τόσο στο κοινωνικό ξέφωτο όσο και στο υπόγειο εργαστήριο του κοινωνικού μετασχηματισμού. Κι εδώ θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε, κλείνοντας αυτό το σημείωμα, με αφορμή τις εκλογές ποια θα πρέπει να είναι η πρώτη και κύρια δουλειά μας, η πρώτη δουλειά όσων συμμετέχουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στο αναρχικό κίνημα: η ένωση σε μια ενιαία πανελλαδική ειδική πολιτική οργάνωση, η οποία θα χαράξει μια ενιαία στρατηγική για την αποτελεσματική, οργανωμένη και μαχητική παρέμβαση μας στους κοινωνικούς και ταξικούς αγώνες που θα διαμορφώσει τις προϋποθέσεις για την αποτελεσματική μας παρέμβαση στην εργατική τάξη.

Δεν θα διστάσουμε να πούμε ότι σήμερα πια όσοι σύντροφοι μιλούν για την κοινωνική επανάσταση χωρίς να μετέχουν ενεργά στις διαδικασίες ενοποίησης του οργανωμένου αναρχισμού δεν λένε απολύτως τίποτε. Η εποχή των απομονωμένων ομάδων συγγένειας, των ατόμων και των παρεών έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί αφού έδωσε ό,τι καλύτερο μπορούσε στον αναρχικό αγώνα, παιδί μιας άλλης κατάστασης του κοινωνικού σχηματισμού και μιας άλλης αντίληψης στο αναρχικό κίνημα, σήμερα δεν αποτελεί παρά εμπόδιο και καθυστέρηση στην ανάπτυξη του αναρχικού οράματος για την οργάνωση της τάξης με ελευθεριακά χαρακτηριστικά, για να καταστεί η κοινωνική αλλαγή ένα εφικτό σχέδιο. Το μέλλον του αναρχισμού βρίσκεται στην ενιαία πολιτική οργάνωση μαζών, και με βάση αυτά μπορούμε να πούμε ότι σε αυτές τις εκλογές η πρόταση μας ως αναρχικοί δεν είναι απλά η αυτονόητη αποχή, ούτε μόνο η επίσης αυτονόητη συμμετοχή στους κοινωνικούς και ταξικούς αγώνες αλλά επίσης η οργάνωση, η συνεργασία και η συμπόρευση με την ΑΝΑΡΧΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ | ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΤΗΤΩΝ (ΑΠΟ) γέννημα από τα σπλάχνα του αναρχικού αγώνα.

Οι παλιοί εγωισμοί, οι ατομικές στρατηγικές, ο κατακερματισμός δεν μπορούν να συγκροτήσουν καμία απελευθερωτική δυνατότητα ακόμα και οι αναλύσεις και οι τακτικές που δεν κατατίθενται σε κανένα οργανωμένο σώμα αγωνιστών αλλά αναδεικνύονται στο διαδίκτυο, όσο χρήσιμες κι αν φαίνονται μέσα στη γενική απομείωση της κοινωνικής κινητοποίησης, συντηρούν έναν αδιέξοδο δρόμο που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην απογοήτευση, τον ατομισμό και τελικά στην αποστράτευση και την απομάκρυνση από τη δέσμευση και τη συνέπεια του οργανωμένου αγώνα.

 

Για μια νέα στρατηγική για ένα ενιαίο, μαζικό και μαχητικό ελευθεριακό κίνημα, που θα μπορεί να εκφράσει τα συμφέροντα των υποτελών τάξεων για την κοινωνική απελευθέρωση.   

                         

                

      

---

[1] Αν και η πρόσφατη ελληνική εμπειρία έδειξε μικρές αλλά μετρήσιμες διαφορές ακόμη και μεταξύ των χουντικών βλ. για παράδειγμα πραξικόπημα Ιωαννίδη πάνω στο πραξικόπημα Παπαδόπουλου.

[2] Στην πραγματικότητα ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ είχε τη δύναμη να το περάσει αφού από τους 149 βουλευτές του οι 43 διαφοροποιήθηκαν (32 «όχι», 11 «παρών») και χρειάστηκαν οι ψήφοι της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ για να περάσει η συμφωνία από τη Βουλή, γεγονός που δείχνει ποιος ηγούνταν ποιού και εκείνη την περίοδο.